در فرهنگ عاشورا، اربعین به چهلمین روز شهادت حضرت حسین بن علی(ع) گفته می شود که مصادف با بیستم ماه صفر است. شیخ مفید در «مسار الشیعه» آورده است: «روز اربعین، روزی است که اهل بیت امام حسین(ع)، از شام به سوی مدینه مراجعت کردند و نیز روزی است که جابر بن عبدالله برای زیارت امام حسین(ع) وارد کربلا شد».
در پیدایش نهضت عاشورای امام حسین(ع)، حضرت زینب (س) نقشی بسیار حساس و تعیین کننده داشته است. اگر حضرت زینب کبری(س) و امام سجاد(ع) در طول آن روزهای اسارت چه در همان عصر عاشورا در کربلا و چه در روزهای بعد در راه شام و کوفه و در شهر شام و بعد از آن در زیارت کربلا و بعد عزیمت به مدینه و سپس در طول سالهای متمادی که این بزرگواران زنده ماندند مجاهدات و تبیین و افشاگری نمی کردند و حقیقت فلسفهی عاشورا و هدف حسین بن علی و ظلم دشمن را بیان نمیکردند، واقعهی عاشورا تا امروز، جوشان و زنده و مشتعل باقی نمیماند.
از امام صادق(ع) روایت شده که فرموده اند:" در روز اربعین هنگامی که روز بلند شد زیارت میکنی و میگویی: سلام بر ولی خدا و حبیب او، سلام بر خلیل خدا و بنده نجیب او، سلام بر بنده برگزیده خدا و فرزند برگزیده او، سلام بر حسین (ع)مظلوم شهید، سلام بر آقایی که در میان امواج بلا گرفتار آمد و کشته اشک روان است. آنگاه امام صادق(ع) فرمودند: علیه آن حضرت همدست شدند کسانی که دنیا فریبشان داده بود و بهره خود را در ازای بهایی ناچیز فروختند و آخرت خویش را به قیمت ناچیز حراج کردند. در چاه هوا و هوس فرو رفتند و تو و پیامبرت را به خشم آورده و مطیع بندگان شقی گردیدند؛ امام حسین(ع) در مقابل آنان تن به ذلت نداد و با آنان با شکیبایی به جهاد پرداخت تا آن گاه که خونش را ریختند و اهل بیتش را به اسارت بردند.
از زیارتهایی که در روایات اسلامی به عنوان علامت ایمان شمرده شده، زیارت اربعین امام حسین(ع)است.